KANDİLLER UYDURMA MI:Berat gecesi (1) ALİ BULAÇ

Her sene "Kandil Geceleri" adı altında "kutsal veya mübarek" olarak ilan ettiğimiz geceleri kutluyoruz. (Rebiyülevvel'in 12. günü Mevlid Kandili, Receb'in ilk cuması Regaib Kandili, Receb'in 27. günü Mi'rac Kandili, Şaban'ın 15. günü Berat Kandili ve Ramazan'ın 27. gecesi Kadir Gecesi.) Geçen hafta da Berat Kandili'ni kutladık.

Bu gecelerin Kur'an, Sünnet ve tarih açısından değerlerini ele almak gerekir. Bugün Berat Kandili'ni ele alalım. Bu gecenin "kutsal/mübarek" olduğunu iddia edenler, 44/Duhân Sûresi'nin 3. ayetini delil olarak gösteriyorlar: "Gerçekten Biz onu mübârek bir gecede indirdik"... Taberi'nin yer verdiği bilgiye göre, ilk müfessir sahabelerden İkrime, bu gecenin Şaban ayının 15. gecesine tesadüf eden Berat Gecesi olduğunu söylemiştir. Buna kail olan bazı müfessirler de Kur'an-ı Kerim'in, Levh-i Mahfuz'dan dünya semasına bu gece topluca indirildiğini (inzal), Kadir Gecesi'nde ise parça inmeye başladığını (tenzil) öne sürmüşlerdir. İkrime'den böyle bir görüş nakledilmişse de Kur'an'ın Ramazan ayında inmeye başladığı ayetle sabittir: "Ramazan ayı... İnsanlar için hidayet olan ve doğru yolu ve (hak ile batılı birbirinden) ayıran apaçık belgeleri (kapsayan) Kur'ân onda indirilmiştir." (2/Bakara, 185) Kur'an'ın Ramazan'daki Kadir Gecesi'nde indirildiği yine ayetle açıkça bildirilmektedir: "Gerçek şu ki, Biz onu Kadir Gecesi'nde indirdik." (97/Kadir, 1) Bunu destekleyen bir hadis de şudur: "İbrahim'in sahifeleri Ramazan'ın ilk, Tevrat altıncı, Zebur on ikinci, İncil on sekizinci gecesi indirildi. Kur'an ise Ramazan'ın yirmi dördüncü gecesinden sonraki gece indirildi." (Müsned, IV, 107) Bir başka önemli husus, Kadir Sûresi'nde Kadir Gecesi'nden bahseden ayetler ile bu ayet (44/Duhân, 3) arasındaki uygunluk ve anlam birliğidir. Cenab-ı Hak, bu geceyi kastederek "Her hikmetli iş katımızdan bir emirle ayırt edilir." buyurur; Kadir Sûresi'nde de "(Melekler) Rablerinin izniyle her bir iş için inerler." (Kadir, 4) buyurulur. Yine bu ayette, "Rabbinden bir rahmet olarak" denirken, Kadir Sûresi'nde "Fecrin çıktığına kadar bir esenliktir (selam)." (97/Kadir, 5) buyurulmaktadır. Bu üç önemli husus Kur'an'ın Şaban'ın 15. gecesinde değil, Ramazan'daki Kadir Gecesi'nde indirildiğini açıkça göstermektedir. Şu halde Zemahşeri ve başkalarının -Elmalılı da buna kaildir- "Kur'an'ın Levh-i Mahfuz'dan yazılmaya başlanması Berat Gecesi'ndedir, yazma işi Kadir Gecesi'nde biter." şeklindeki iddialarının ikna edici bir temeli yoktur. Bundan hareketle Kadı Ebu Bekr ibn. Arabi, "Kim Kur'an'ın (Kadir Gecesi'nden) başka bir zamanda indiğini iddia edecek olursa, Allah'a karşı büyük bir iftirada bulunmuş olur. Şaban'ın ortası (gece) ile ilgili ne faziletine dair ne de o gecede ecellerin yazıldığına dair dayanak teşkil edecek bir hadis vardır. Bu tür rivayetlere iltifat ve itibar edilmez." demiştir. Razi de bu ayette geçen "mübarek gece"nin Şaban'ın ortasındaki gece olduğunu sanmadığını söylemektedir. Kur'an ve Kur'an'ın inişiyle ilgili durum bu merkezde iken, Müslümanlar arasında büyük rağbet gören Berat Gecesi'nin önemi nereden gelmektedir? Berat kelimesi, Arapça "berâet" kelimesinden türeme olup borçtan, suçtan, cezadan, hastalıktan kurtulmak; iyileşmek; uzaklaşmak; temizlenmek anlamlarına gelen Türkçe bir kelimedir. Kelimenin kök anlamı, "kurtulmak, iyileşmek"tir. Ayrıca, "yazı, belge" anlamında da kullanılmıştır. Daha geniş anlamda berâet, "günahlardan, kötülüklerden arınmak; temize çıkmak, İlâhî af ve rahmete erişmek" demektir. Bundan başka Berat Gecesi şu isimleri de almıştır: "Şaban'ın yarısı gecesi (Leyletü nısfi Şa'bân), Mübarek gece (Leyle-i mübareke), Rahmet gecesi (Leyle-i rahme), Vesika gecesi (Leyle-i sakk), Belge, ferman gecesi (Leyle-i berat, Leyle-i ferman)". Gecenin hadisler açısından bir kritiğini yapmak ve ona yüklenen anlamların hadisler tarafından desteklenip desteklenmediğine bakmak gerekir.

24/09/2005 ZAMAN GAZETESİ